KOLON KANSERİNİN FARKINDA OL HAREKETE GEÇ!
Giriş ve Genel Bilgiler
Kalın bağırsak olarak da bilinen kolon; ince bağırsakların sonu ile başlayan, dışkının çıkış yeri olan anüs ile biten uzunluğu 91-125 cm arasında olan tüp benzeri bir organdır.
Kanserin en önemli ölüm nedenlerinden biri olduğu bilinmektedir. Kolorektalkanserler (kalın bağırsak kanserleri) ülkemizde hem kadın hem erkeklerde görülen en sık 3. kanser türüdür.
Kolon ve rektum kanseri, ülkemizdeki tarama programlarında yer alan kanserlerden biridir. Amaç; daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymaktır.Erken dönemde sadece başlangıç bölgesinde lokalize kanserlerin saptanmasıyla erken tanı ve tedavi mümkün olabilmektedir. Erken aşamada kansere dönüşmemiş poliplerin tespiti, tarama programları ile yapılabilmekte, kanser riski azaltılabilmektedir.
Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler
Kolorektal kanserin en fazla bilinen risk faktörleri;
- Aşırı kiloluk veya obezite
- İleri yaş
- Alkol
- Sigara
- Fiziksel olarak aktif olmamak
- İşlenmiş gıda veya kırmızı et tüketiminin fazla olması
- Ailede benzer kanser öyküsü bulunması
- Daha önceden kolorektal kanser geçirmiş olmak
- Bazı genetik hastalıklar (HerediterNonpolipozis Kolon Kanser (HNPCC), FamilyalAdenomatözPolipozis (FAP) vb.)
- Ülseratif Kolit veya Crohn gibi İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları
Kolon kanserlerinden korunmada riski azaltıcı bazı önlemler de mevcuttur; fiziksel egzersiz, aşırı kilolardan kurtulmak, yüksek lifli veyağdan fakir gıdaları tüketmek, sigara ve alkol kullanmamak gibi.
Kolon Kanseri Belirtileri
Tümörün bulunduğu bağırsak bölgesine göre kolon(kalın bağırsak) kanseri farklı belirtiler gösterebilir fakat oluştuğunda hiçbir belirti vermeyedebilir.Belirtilerin ne zaman ortaya çıkacağı ya da nasıl ortaya çıkacağı kişiden kişiye, süreye ve hastalık seyrine göre değişebilir. Genel belirtiler şunlardır;
- Kansızlık (anemi), halsizlik
- İstemsiz kilo kaybı
- Kabızlık, ishal, dışkılama alışkanlığı değişikliği, bu değişikliklerin birkaç günden fazla sürmesi
- Ağrılı dışkılama
- Dışkıda kan görülmesi ya da dışkılamadan sonra makattan kan gelmesi
- Dışkı renginde değişiklik
- Gaz sancısı, kramp
- Bağırsağın tam olarak boşalmadığını hissetmek
- Kitle
Erken Tanı ve Tarama
Belirtiler gelişmeden önce bir kişinin kanser için taranması poliplerin ve kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Poliplerin erkenden saptanıp çıkartılması, kolorektal kanseri önleyebilir. Erken tanıyla, kolorektal kanserin tedavisi daha etkin olabilir.
Herhangi bir şikayeti olmasa bile tarama için standart risk grubunda olan 50-70 yaşarası erkek ve kadınlarda ülkemizde 2 yılda bir gaitada gizli kan testiyle tarama önerilmektedir. Ayrıca 50 yaş ve üzeri bireylerde her 10 yılda bir kolonoskopik tarama önerilmektedir.
Kolonoskopi, ucunda kamera ve ışık olan bir aletle, kalın bağırsağa girilerek bağırsak iç yüzeyinin incelenmesi işlemidir ve genellikle 30-45 dakika civarında sürer.
Ayrıca;5 yılda bir fleksiblesigmoidoskopi tavsiye edilmektedir. Fakat bu metod ile tüm kalın bağırsağın değerlendirilemediğini ve pozitif bulgu saptanan vakalarda tekrar kolonoskopi gerekeceğini unutmayınız.
Yüksek risk grubundaki kişilerde tarama testlerinin daha erken yaşlarda başlanıpdaha sık yapılmasıgereklidir. Bunlar;
- Önceden adenomatöz polip veya kolorektal kanser tanısı almış olanlar,
- Kronik İltihaplı Bağırsak Hastalığı (Crohn ve Ülseratif Kolit) olanlar,
- Ailesinde yoğun kolorektal polip veya kanser görülenler (1. derece akrabalardan (anne, baba, kardeş ya da çocuk) birinde 60 yaşından daha erken yaşta veya 2. derece akrabalardan ikisinde; herhangi bir yaşta kolorektal kanser veya polip öyküsü olması)
- FamilialAdenomatözPoliposis (FAP) veya HerediterNon-poliposis Kolon Kanser (Lynch Sendromu) gibi genetik geçişli kolorektal kanser ile ilişkilihastalıklarının ailede görülmesi
Ne Yapmalıyım?
Kalın bağırsakkanseri tarama testleri için ilinizde bulunan; Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)ve Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri’ne (KETEM) başvurmanız gerekmektedir.
- Gaitada gizli kan testinizin negatif olması, test örneğinde kan saptanmadığı anlamına gelir, normal bireylerde beklenen sonuçtur. Ancak normal sonuçkolon kanseri olmadığınızın veya ileride olmayacağınızın garantisini vermez. Bireylerin, 2 yıl sonra yeniden kolon (kalın bağırsak) kanseri taraması için başvurması gereklidir
- Gaitada gizli kan testinizin pozitif olması, dışkıda kan saptandığını gösterir, bu anormal sonuçtur, direk kanser tanısı değildir, ancak kişinin kolonoskopik değerlendirme için uzman hekimlere başvurması gerektiğini gösterir. Anormal sonucun nedeni; olası kolon kanserinin yanı sıra, basur (hemoroid), poliplerdeki kanama gibi herhangi başka bir problem deolabilir
- Gaitada gizli kan testiniz belirsizolursa ,üç gün ara ile iki kere daha test tekrar edilir.
- Hastaneye sevk: Gaitada gizli kan tarama testi pozitif olan herkes ve 50 yaş üzeritüm bireyler kolonoskopiyapılmak üzere hastaneye başvurmalıdır.
Unutulmamalıdır ki; hastalıkların önlenmesi ve erken teşhis hayat kurtarır.
Kaynaklar
Türkiye Kanser İstatistikleri, 2014
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü web sitesi
Türk Tıbbi Onkoloji Derneği web sitesi
https://www.uptodate.com/contents/colon-and-rectal-cancer-the-basics?
https://www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/causes-risks-prevention/risk-factors.html
https://www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/signs-and-symptoms.html
